Sarıyer Merkez Ali Kethüda Camii Onarımda

Sarıyer Merkez Ali Kethüda Camii, Merkez Sarıyer’in en
önemli tarihi eserlerinden biridir. Cümle kapısının üzerinde “Bu eser
XVII. yy. da Sultan III. Mustafa zamanında Sadrazam Kethüdası Ali
Efendi tarafından yaptırılmıştır” yazar. Araştırdık ve bu yazıda hata
olduğunu bulduk. Zira bu cami Sultan III. Mustafa (1757-1774)
döneminde mi yoksa Sultan II. Mustafa döneminde (1695-1703) mi
yapıldığı açıklığa kavuşmamıştır. Büyük olasılıkla cami 17. Yy. sonu
ile 18. Yy. başında saltanatta bulunan II. Mustafa döneminde Sadrazam
Kethüdası Ali Efendi tarafından yaptırıldığıdır.

A li Kethüda Cami 18. Yy. da Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim
Paşa’nın Kethüdası Makbul Mehmet Ağa tarafından onarılmıştır. Makbul
Mehmet Ağa Padişahın halline neden olan ve tarihe Edirne Vakası olarak
geçen ayaklanma sırasında öldürüldüğü için “MAKBUL” olan ismi
“MAKTÜL” e dönmüştür (Yani öldürülmüştür). Maktul Mehmet Ağa Camii
onarmış ve bir de minare inşa ettirmiştir. Cami 19. Yy. ortalarında
büyük onarım gördü.

Cami fevkani olup kıble tarafı deniz üzerine inşa edilmiştir. Caminin
alt katı kayıkhane idi. Zamanla kıyı dolduruldu ve cami önü ulaşıma
açıldı. Cami alanı Dr. Mehmet Salman’ın annesi Nazmiye Hanımefendi’nin
tapusundaydı (1917-1975). Nazmiye Hanım cami alanını noter kanalı ile
cami olarak kullanılmak üzere bağışladı. Bu cami İstanbul’un en ışıklı
camilerinden biri olup 44 penceresi vardır. Ayrıca ana cadde tarafında
2 sağır penceresi de bulunuyor.

Ali Kethüda Cami minaresinin tepe noktası (Alemi) bir zelzelede
yıkıldı. Alem park eden bir otomobilin üzerine düştü ama ölüm olmadı.
Cami 1969 da büyük onarım gördü. Kayıkhane olan alt katı da namaz
kılınacak hale getirildi ve cami üç katlı oldu. Bakımı, onarımı ve
diğer tüm ihtiyaçları için Hacı Ömer Üzger’in gayretleri unutulamaz.

Sarıyer Taş İskele limanının kazıklarının çakılması sırasında cami
temeli sarsıntı geçirdi ve cami ana gövdesi yana yattı (Büyükdere’ye
doğru), Ayrıca minaresi de hayli yan yattı. Böylesine tehlikeli
olmasına rağmen yıllarca cami ibadete açık kaldı. 1999 depreminde
caminin duvarları çatladı, biraz daha yana kaydı, “ibadet edilemez”
raporu verilmesine karşın, bir el tarafından bu rapor değiştirildi ve
yıllarca ibadet edildi. Cami iki kez hırsızlar tarafından talan
edilerek ne kadar tarihi eser tablo vesaire varsa çalındı.
Araştırmalar, soruşturmalar netice vermedi.

Uzun yıllardan beri caminin onarıma alınması için verilen mücadele nihayet sonuç verdi ve
cami ibadete kapatılarak onarıma alındı. Kısa bir süre önce cami
onarımı başladı. Önce tetkikler ve sonra da müdahale. Çatı, tavan ve
dış cephe derken iki günden beri minare sökülüyor. Minare kesme taştan
olduğu için taşlar numaralanıyor, tekrar inşası sırasında yerine
konulacak… Minare gayet hızlı gidiyor. Cami 18 ayda tamamlanarak
teslim edilecek. Tabii ilaveler ve bilhassa dıştaki ilaveler
kaldırılarak… Alt kat ise şadırvan, WC ve diğer gerekli işler için
yeniden tanzim edilecek. Heyecanlı bekliyoruz.im Balcı

İbrahim Balcı